Jump to content

Dagaalkii Beder

Ka Wikipedia
(Waxaa laga soo toosiyay Bedertii Labaad)

Dagaalkii Beder (ingiriis: the Battle of Bedr; carabi: ﻏﺰﻭﺓ ﺑﺪﺭ; "Ġazwat ‘Bedr") waa dagaal dhacay Sabti, Maarso 13keedii, sanadkii 624 C.D (C.D = Ciise Dabadii) oo ku beegan 17da Ramadaan sanadkii 2aad ee Hijrada, dagaalkaasi ayaa ka dhacay meelo ka mid ah deegaanka Xijaas (ee maanta ah dalka Sacuudi Carabiya). wuxuuna dhex maray ciidanka Muslimiinta oo xaruntooda ahayd magaalada Madiina kuwaas oo uu hogaaminayay Nebi Muxamed (N.N.K.H) iyo xoogag ciidan ka soo duulay magaalada Makka oo ay hogaaminayeen madaxdii Qureysheed ee ka soo horjeeday diinta Islaamka [1].

Dagaaladii Islaamka
ﻏﺰﻭﺓ
Qaswooyinkii Ugu Horeeyay
Dagaalkii Beder
(ﻏﺰﻭﺓ ﺑﺪﺭ)
Bedertii Labaad
Dagaalkii Uxud
(ﻏﺰﻭﺓ ﺃﺣﺪ)
Dagaalkii Dhufeysyada
(ﻏﺰﻭﺓ ﺍﻟﺨﻨﺪﻕ)
Dagaalkii Isbaaheysiga
(ﻏﺰﻭﺓﺍﻻﺣﺰﺍﺏ)
Dagaalkii Kheybar
Dagaalkii Xunayn
Dagaalkii Tabuk


Dagaalkii Beder wuxuu ahaa dagaalkii kowaad ee si fool-ka-fool ah uga dhex dhaca kufaartii reer Makka iyo muslimiinta u soo qaxdey isla markaana degan magaalada Madiina.

Taariikhda miilaadiga markey ahayd Maarso 13keedii, sanadkii 624 C.D ayaa guuto ciidamo si fiican u hubeeysani ka soo baxeen magaalada Makka si eey u soo asxaabta raacdey Nebi Muxamed.[2] Ciidamada reer Makka si fiican ayay u qalabeesnaayeen waxayna wateen sahay iyo agab aad u wanaagsan, qorshohooduna wuxuu ahaa ineey dhoola-tus milatari u muujiyaan dhamaan qabiilada Carabta eey uga baqayeen ineey qaataan diinta Islaamka ee ayagu ka soo horjeedeen.

Si kastaba ha ahaatee, tiro yar oo dagaalyahano muslimiin ah kuwaas oo lagu sheego 250 ilaa 300 oo nin ayaa waxay deegaanka Beder dagaal adag kula galeen kun iyo ka badan nin oo dagaalyahano reer Makko ah kuwaasi oo guuldaro iyo shalaayto kala tagay goobtii lagu dagaalamayay.[3]

Dagaalkan Beder jab lama filaan iyo lama ilaawaan ku noqday ayaa ka raacay ciidamadii reer Quraysheed ee ku soo duuley si eey u tirtiraan diinta Islaamka.[4]

Isku soo wada duuboo, tiro yar oo muslimiin ah ayaa ku dhimatey dagaalkaasi Beder, gaaladii soo duusheyna rag badan oo madax iyo hogaamiyayaal leh ayaa kaga dhintey. Dagaalkani wuxuu noqdey midka horseeday in mar labaad muslimiinta iyo ciidamada reer Makka dagaal iskugu soo noqdaan, kaasi oo ah Dagaalkii Uxud ee muslimiin badan lagu diley, isla markaana Nebi Muxamed ﷺ laftiisa dhaawacyo aad u halis badan ayaa soo gaadhay, ugu dambeyntii guushu waxay raacdey reer Makka

Hordhac

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Ka dib markii Muslimiinta ka soo qaxeen Makka oo Madiina yimaadeen ayaa waxey Quraysh si xoog ah kula wareegtay hantidii ay muslimiinta uga tageen Makka, arintaas ayaana aad u cadho-gelisay muslimiinta, waxeyna wacad ku mareen inay aargoosan doonaan.

Bishii Jumaadal-Awal sanadkii 2aad hijiriga Waxaa soo gaaray muslimiinta in safar ganacsi oo Qureysh leydahay oo ku wajahan yahay Shaam, Nabi Muxamad scw iyo 150-200 Muhaajiriinta ayaa u baxeyn siday u horgali lahaayeen, balse markey gaareend Dil-Cashiira meel la dhaho waxaa u cadaatay in safarka mar hore gudbay weyna iska laabteen [5][6]. Markii la gaaray waqtigii safarka Shaam ka soo laabanaayay wuxuu Nabiga scw diray Dalxa iyo Saciid bin Zeyd inay war ka keenaan safarka, waxey u soo sheegeen safarka xoolo ganacsi badan inuu wado, uuna hogaaminaayo Abuu Sufyaan, 30 ilaa 40 ilaalo ahna ay la jiraan [7].

Rasuulka ﷺ wuxuu saxaabadiisa ugu baaqay inay u baxaan safarka oo hantida saaran ka ganiimeystaan [8], waxaana baxay intii diyaar ahayd intii kale Nabiga ﷺ ma ka dalbin inay baxaan maadaama aan la filayn dagaal saas u sii weyn. Waxey ku beegnay Nabiga scw iyo saxaabadiis markey Madiina ka baxeyn 12 Ramadaan 2H [9], Tirada saxaabada u raacday Rasuulka scw duulaanka waxaa lagu sheegay seddex boqol iyo dhowr iyo toban nin [10], waxaana faras ka watay labo qof Zubeyr bin Cawaam iyo Miqdaad bin Aswad, waxey wateen muslimiinta todobaatan awr oo isku badalaayeen koritaankeed [11], rati kasta 3 qof ayaa isku badalaayeen koritaankiis, xitaa Nabiga scw waxaa la wadaagay ratiga Cali bin Abii Daalib iyo Abuu Lubaaba [12].

Abuu Sufyaan asaga aad ayuu uga digtoonaa qatar kasta oo uga imaan karta Nabiga ﷺ iyo saxaabadiis, waxey u sheegeen basaasiintiis in muslimiinta maleegayaan weerar ay kula wareegaan safarkiisa iyo hantida saaran, markiiba wuxuu ka wareegay wadadii uu ku socday xeebta Badda Cas ayuuna u wareegay, sidoo kale Abuu Sufyaan wuxuu qeylo dhaan u diray reer Makka asigoo ku leh; safarkiina Muxamad iyo ciidankiis aa dhax u galay dhaqso ku soo gaara [13].

Dagaalka

[wax ka badal | wax ka badal xogta]
maabka ololihii dagaalka Beder.

Warkii markii uu Makka gaadhay ayaa Quraysh is uruursatay iyada oo u arkaysay in ay tahay fursadii ay Muslimiinta ku baabi’in lahaayern. Abuu Jahal oo nacaybka uu Muslimiinta u qabey aan la tilmaami karin ayaa soo kiciyey, hoggaanna u ahaa. Ilaa kun (1000) nin oo wata 200 oo faras ayaa soo dagaal tagtay. Halka ay Muslimiintu ka ahaayeen 313/314 nin, laba faras iyo 70 geel ah. Sidoo kale Waxaa soo raacay Qureysh naago heesaya oo guubaabinaayo.

Ciidanka muslimiinta waxa ay socdaan 15ka Ramadaan ayee soo gaareen ceelka Badar agtiisa, wuxuu Nabiga ﷺ u diray ceelasha meelaha ka dhaw ciidan yar oo xogaha soo uruuriya, waxey arkeen labo nin oo xaga Qureysh ka yimid, mid ayaa fakaday, kii kale ayee qabteen, muslimiinta ayaa weydiiyeen Abuu Sufyaan, laakin waxa uu u sheegay Qureysh iyo ciidankeed inay ku soo dhaw yihiin, muslimiinta waxay isku dayeen inay ka ogaadaan tirada ciidanka Qureysh balse wuxuu ugu jawaabay "Way badan yihiin. Wayna awood xoogan yihiin" way garaaceen dhowr jeer balse war intaas ka badan kama helin, markii dambe waxaa loo geeyay Nabiga scw wuxuu weydiiyay "meeqo geel ayee qalaan maalintii" wuxuu dhahay: "Toban geel ah maalin walba" Nabiga ﷺ oo qiyaasaya ayaa dhahay "Tiradooda waa kun, geel kasta boqol ayuu ku aadaa" [14].

Wada tashiga

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Qorshihii saxaabadu ku soo baxday maadaama uu ahayn dagaal weyn qaar badan oo ka mid ahna ay dhibsanaayeen wuxuu Rasuulka ﷺ kala tashaday saxaabada arintan soo korortay, Abuu bakar iyo Cumar ayaa hadlayn oo war wanaagsan sheegeen, Miqdaad bin Aswad oo asna hadlay ayaa dhahay «Rasuulkii Allow kuma dhahayno sidii ay Banuu Israa'iil ku dhahday Nabi Muuse: Adiga iyo rabigaa baxa oo la dagaalama, anaga halkaan ayaa fadhineynaa, ee waxaan ka dagaalamaynaa midigaataada, bidixdaada, hortaada iyo gadaashaa» Nabiga scw aad buu ugu farxay warkaas [15], balse wali Ansaar hadalkood ma maqal, waxa uu dhahay «haye dadkiina wax ii soo jeediya» Sacad bin Mucad ayaa dhahay «waxaa filaa anaga inaa na haysatid, ku soco Rasuulkii allow waxaad doonto, wallaahi hadaa badda nala aadid badda oo gashid waan kaa daba galaynaa, hal nafarna naga hari maayo» [16], intaas ka dib wuxuu dhahay Nabiga scw: «Socda oo bishaaraysta ilaahay wuxuu ii balan qaaday labada koox midood, walaahi waaba aniga oo u jeeda meelaha meedkooda uu yaala» [17][18]

U diyaar garwoga dagaalada

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Waxaana la isku raacay in la dagaallamo. Halkii baa dagaal weyn la isu diyaariyey, oo ay labadii ciidan is hor fadhiisteen.

Habeenkii dagaalka ka horeeyey roob lagu qaboowsadey ayaa da’ay, saxaabadiina hurdo ay ku nasteen baa lagu soo dejiyey sida ay xustay aayadda 11aad ee Suuradda al-Anfaal. Nabiga ﷺ aad iyo aad ayaa uu Alle u baryey, guulna u weydiistay, oo wuxuu ku celcelinaayay “Alloow haddii kooxdan yar la baa’biyo dhulka lagugu caabudi maayo…” Sida isla Suuradda al-Anfaal ku xusanna waa laga aqbalay oo waxaa lagu kabay kun (1000) Malag oo ka garab dagaallama.

Subaxdii labada ciidan markey is hor fariisteyn ayaa Qureyshi aragtay aragtay in muslimiinta yar yihiin, qaar ayaga ka mid ayaa aad uga baqeyn dagaalka oo waxey dhaheen; nimankaan yar wey mitidaayaan si fududna loogama adkaan karo waxey ku haboon tahay dagaalka in laga weecdo, blase Abuu Jahal ayaa ka biyo diiday laabasho, mar kale Cutba bin Rabiica ayaa dhahay "Tolkeeyow warkeyga qaata oo ka laabta nimankaan wixii ka imaadana aniga ii saariya" Abuu Jahal ayaa ku dhahay "Hadda miyaa fuleytinimo keentay, maxee yihiin Muxamad iyo ciidankiis waa cambuulo carrab saaran lee"

Bilaawashada Dagaalka

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Ciidanka muslimiinta ayaa ahaayeen inay xagga biyaha xigsadeen waxaana qabtay Quraysh oon daran, nin ayaga ka mid ahaa oo Aswad bin Cabdi Asad loogu yeero ayaa ku dhaartay "inuu darta biya ka soo cabaayo ama oo ku ag dhimanaayo" Xamza RC ayaa ka hor tagay oo seef la helay wuxuu ka gooyay lugta, ninkii ayaa gadaal u dhacay, hadana ma hakan wuxuu rabaaday inuu ka dhabeeyo dhaartiisa dhanka darta ayuu u soo guur-guurtay lugtiisa oo dhiig ka tifqaayo, darta agteed markuu yimid Xamza ayaa ka daba yimid oo ka takhalusay [19].

Dagaalka ayaa bilaawday Qureysh waxey soo dirtay seddex nin oo kala ahaa Cutba bin Rabiica, walaalkiis Sheyba bin Rabiica iyo wiilkiis Waliid bin Cutba, waxeyna dalbadeen inay u soo baxaan dhigood ina adeertood ah, Nabiga ﷺ ayaa u soo saaray Xamza RC, Cali bin Abii Daalib RC iyo Cubeyda bin Xaaris RC, waxaa isku baxay Xamza iyo Sheyba, Cali iyo Waliid bin Cutba iyo Cubeyda bin Xaaris iyo Cutba, Xamza RC iyo Cali RC markiiba way dileen labadii u soo baxday, halka Cutba iyo Cubeyda bin Xaaris labadoodu ay is dhaawaceen Xamza RC iyo Cali RC ayaa ku soo noqdeen oo dhameestireen Cutba, Cubeyda ayeena soo xambaareen oo Nabiga scw u keeneen, dhaawacii ayuuna u dhintay[20].

Qureysh markay aragtay in sedexdoodi nin la dilay hal mar ayee soo yaaceen labadii ciidan ayaa foodda isdareen, oo is dex galeen, dagaal culus ayaa meeshii ka dhacay. Muslimiinta waxaa hal-heys u ahaa maalinkaas "Axad" "Axad", wuxuuna ahaa Nabiga scw inuu dhiira galinaayo una bishaareeynayo, waxaa ka mid ahaa dagaalyahanadii muslimiinta ee maalinkaas aadka isku muujiyay Cali oo labaatan ku dhawaad dilay [21] iyo Xamza oo asna wax badan ka dilay gaalada

Ducada Nabiga scw iyo soo dagista maaligta

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Wuxuu Nabiga ﷺ aad u baryaayey Rabbigiis oo ku cel celinaayay isagoo leh "Allahayow i sii wixii aad ii yaboohday, Allahayow waxaan kugu baryayaa ballaantii iyo yaboohii aad iga qaaday, Allahayow haddaad kooxdan (muslimiinta) maanta halaagtid dib dhulka lagugu caabudi maayo, Allahayow haddaad doonto lagu caabudu maayo maanta ka dib weligeed". Aad ayuu ugu xeel dheeraaday (ducada) isagoo Rabbigiis gargaar weydiisanaya oo isu dulleynaya ilaa uu go'iisii kor ka dhacay. Abuu Bakar ayaa u soo qaaday go'ii oo ku yiri "Rasuulkii Allow kugu filan, Rabbigaana waad ku ilxaaxisay".

Nasrigii Alle ayaa yimid waxa uuna soo dejiyey kun Malag si niyada ugu qaboojiyaan ciidanka muslimiinta, wuxuu Nabiga ﷺ yiri "bishaareyso Abuubakarow waxaa kuu yimid nasrigii Ilaahay, kani waa Jibriil oo faraskiisii wata, wejiga faraskiisuna uu boor leeyahay" wuxuuna ka soo baxay nabiga ﷺ waabkiisa isagoo xiran cambuur bireedkiisi aqrinayana aayadan: ((WAA LA JABIN JAMACA (CIIDANKA GAALADA) DABADAYNA JEEDIN)), (Suuratul -Qamar 45).

Ka dib wuxuu qaatay cantoobo ciid ah oo ku seyriyey ciidanki gaalada. Ciiddii ayaa markaa Allaah gaarsiieyey kulligood oo ka gashay indhaha, sanka iyo afka.

Waxa uuna bixiyey Nabiga ﷺ amarkii kama dambaysta ahaa wuxuuna amray in ay weerar qaadaan wuna ku booriyey dagaalka isagoo leh "Allihii Maxamed naftiisu gacantiisa ku jirtey baan ku dhaartaye, nin maanta ma dagaallamo oo lama dilo isagoo sabraya ajarna urursanaya soona jeeda oo aan daba jeedin illaa Ilaahay Janno ayuu gelinayaa". Wuxu kaloo yiri "u istaaga Janno ballaarkeedu le'eg yahay smawaatka iyo dhulka".

Guusha muslimiinta

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Dagaalkii waxa uu ku dhammaaday guusha Muslimiintii tirada yarayd. Mushrikiintii 70 ayaa laga diley 70 kale na waa laga qafaashay. Odayaashii Quraysheed ee Muslimiinta nafta ku dhibay maalintaana la diley waxaa ka mid ahaa Abuu Jahal, Umayyah ibnu Khalaf iyo Cutba bin Rabiica. Dhanka Muslimiinta waxaa halkaa ku shahiiday 14 saxaabi. Waa maalinta xaqqii ka dulmaray baadilkii adduunka haystay. Waa maalinta Alle ku tilmaamay Yawmal Furqaan. Waa maalintii Muslimiintii la gumeysan jirey ay gacanta sare yeesheen, madaxdii Quraysheed ee silica badayna ay dhegta dhiigga u dareen. Waa maalintii Bilaal nafta ka jaray Ummayyah ibnu Khalaf. Saxaabadii tirada yaraa ee meelahaa lagu ciqaabi jirey, cidina aysan waxba iskaga tirin jirey, waxa ay noqdeen dawlad jirta oo laga haybaysto.

Fadliga Ahlu-Badar

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Saxaabadii dagaalkan ka qaybgalay waxa ay leeyihiin darajo iyo qaddarin gaar ah, oo ay dheer yihiin saxaabada intooda kale. Xadiis laga soo weriyey Nebiga- ﷺ- waxaa ku jirtey in Alle ku yidhi

اعْمَلُوا مَا شِئْتُمْ فَقَدْ غَفَرْتُ لَكُمْ 

Waxa aad doontaan sameeya, waa aan idiin dembi dhaafay e.

Alle ha ka raalli ahaado dhammaantood.

Qoraalo La Mid Ah

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Xigasho

[wax ka badal | wax ka badal xogta]
  1. ↑ "Makka oo uu hogaaminayay Abu Sufyaan inb Xarbi kaasi oo ahaa hogaamiyaha iyo qabab-qaabiyaha qabiilka Quraysh"
  2. ↑ "Maarso 11keedii, sanadkii 625 C.D ayaa guuto ciidamo si fiican"
  3. ↑ kun iyo ka badan nin oo dagaalyahano reer Makko ah kuwaasi oo guuldaro iyo shalaayto kala tagay goobtii lagu dagaalamayay
  4. ↑ Al-Tabari, Muhammad ibn Jarir. The History of the Prophets and Kings (Tarikh al-Rusul wa al-Muluk), Vol. 18 Between Civil Wars: The Caliphate of Mu'awiyah 40 A.H., 661 A.D.-60 A.H., 680 A.D. (Michael G. Morony).
  5. ↑ Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named الرحيق المختوم2
  6. ↑ كتاب تاريخ الإسلام ت تدمري: شمس الدين الذهبي (2/47)
  7. ↑ جوامع السيرة، علي بن حزم الأندلسي، تحقيق الدكتور إحسان عباس والدكتور ناصر الدين الأسد، دار إحياء السنة، طبعة سنة 1368 هـ، باكستان، ص107
  8. ↑ السيرة النبوية، أبو محمد عبد الملك بن هشام، دار الفكر، بدون تاريخ، ج2 ص61، بسند صحيح إلى ابن عباس
  9. ↑ السيرة النبوية - عرض وقائع وتحليل أحداث، علي محمد الصلابي، الناشر: دار المعرفة للطباعة والنشر والتوزيع، بيروت - لبنان، الطبعة السابعة، 1429هـ-2008م
  10. ↑ هذه رواية الإمام البخاري، فتح الباري شرح صحيح البخاري، ابن حجر العسقلاني، ج7 ص290-292
  11. ↑ الرحيق المختوم، صفي الرحمن المباركفوري، الناشر: دار الهلال - بيروت، الطبعة الأولى
  12. ↑ مسند أحمد، ج1 ص411، رقم: 3901، وصحّح إسناده أحمد شاكر
  13. ↑ موسوعة نضرة النعيم في أخلاق الرسول الكريم Template:صلى الله عليه وسلم، فريق كبير من المتخصصين بإشراف: صالح بن حميد وعبد الرحمن بن ملوح، ج1 ص287
  14. ↑ (١) أخرجه أحمد في مسنده ١ / ٨٦ و ١٢٦ و ١ / ١٥٦ دون ذكر بدر. ورواه البيهقي من طريق الحسن بن محمد الزعفراني وفيه: أخذنا رجلين: أحدهما عربي والآخر مولى
  15. ↑ صحيح البخاري، محمد بن إسماعيل البخاري، كتاب المغازي ج7 ص287
  16. ↑ السيرة النبوية، ابن هشام، ج2 ص63-64، رواه عن ابن إسحاق بدون إسناد
  17. ↑ البداية والنهاية، ابن كثير، ج3 ص262، بإسناد صحيح
  18. ↑ مسند أحمد، ج5 ص259، رقم: 3698
  19. ↑ الرحيق المختوم، صفي الرحمن المباركفوري، الناشر: دار الهلال - بيروت، الطبعة الأولى
  20. ↑ سيرة ابن هشام، ج1 ص625
  21. ↑ عبد الملك بن هشام (السيرة النبوية)، طبعة مكتبة مصطفى البابي الحلبي، مصر، 1955، جزء 2 صفحة. 708-713
Maqaalkan waa la bilaabay. Hadii aad wax ka taqaanid fadlan ka caawi Wikipedia in aad Wax ku dartid. Qoraalkaagu ha noqdo mid faa'iido leh oo dhexdhexaad ah.
Waxaa laga keenay "https://so.wikipedia.org/w/index.php?title=Dagaalkii_Beder&oldid=262953"