Jump to content

Zubeyr bin Cawaam R.C

Ka Wikipedia

Zubeyr bin Cawaam R.C (Afka Carabiga; الزيبر بن العوام، رضي الله عنه) waa Saxaabi ka mid ahaa tobanka Janada loogu bishaareeyay, waxaa dhashay eedada Rasuulka scw Safiyya binti Cabdi Muddalib, kaalin mug leh ayuuna ka qaatay dagaaladii hore ee islaamka hadee tahay waqtigii Rasuulka scw iyo xiliyada khulafa Raashidiin.

Zubeyr bin Cawaam
الزُّبير بن العوام
saxaabi
xog ku saabsan
aabihiisa: Cawaam bin khuweylid
hooyadii Safiyya binti Cabdi Muddalib
Dhashay: 28 sano ka hor hijrada
Ku dhashay: Makka
Diintiisa: Islaam
Xaaska Asma binti Abii Bakar
ilmahiisa Cabdulaahi bin Zubeyr, Curwa bin Zubeyr, Muscab bin Zubeyr
Walaalihiisa Saa'ib bin Cawaam, Cabdiraxmaan bin Cawaam,
Dhintay: 46 H / 56 AD
Ku dhintay: Basra

Wuxuu ahaa qofkii ugu horeeyay ee seef dar alla u siibta, wuxuuna u hijrooday Xabasha hijradii koowaad, ka dib Madiina ayuu u haajiray, wuxuuna kala qeyb galay Nabiga scw dhamaan duulaamadiis, Nabiga scw ka dib xiligii Khilaafada Raashidiinta wuxuu Zubayr ka qeyb qaatay Dagaalkii Yarmuuk iyo Furashada Masar,

Noloshiisa hore

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Abtirsiinta

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Waa Zubeyr bin Cawaam bin khuweylid bin bin Asad bin Cabdi Cuzza bin Qusayyi bin Kilaab [1] oo reer Qurysh ah kana sii ah reer Asad. Aabihiis Cawaam waxey walaalo ahaayeen Khadiija xaaskii Rasuulka scw [2].

Hooyadii waa Safiyya binti Cabdi Muddalib bin Haashim oo ahayd eedada Rasuulka scw [3], waxeyna ku bah ahayd Xamza bin Cabdi Muddalib

Waxaa Zubeyr la dhashay afar wiil oo kala ahaa: Cabdi Raxmaan bin Cawaam, Saa'ib bin Cawaam, Cabdi kacba bin Cawaam, Cabdulaahi bin Cawaam iyo afar gabdhood oo ayagana kala ahaa: Umu Saa'ib binti Cawaam, Umu Xabiiba binti Cawaam, Hinda binti Cawaam, Zeynaba binti Cawaam.

Dhalashadiisa iyo barbaaridiisa

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Zubeyr wuxuu ku dhashay Makka halkaas ayuuna ku soo barbaaray, aabihiis Cawaam waxaa lagu dilay Dagaalkii Fijaar [4] Hooyadiis ayaana agoonimo ku soo korisay, waxey ahayd hooyadiis mid si adadag u la dhaqanta wey garaaci jirtay, adeerkiis Nowfal bin khuweylid ayaa canaantay oo ku dhahay "Naa saan ilmo looma tumo, waxaad u garaaci sida naag careeysan oo kale" ayadana waxey ugu jawaabtay tix gabay oo ku lee dahay;

Qofkii dhaha aniga waa necbahay been buu sheegay

Eese waxaa u tumaa soo u caqliyeesto

Oo ciidanka u jabiyo, qaniimana kala imaado

xoolihiisana oo u noqon keed la qariyay [5]

Zubeyr adadagii ayuu bartay wuxuu noqday qof fudfud, ciyaalnimadiisa waxey Makka isku dagaaleen wiil, gacanta ayuuna ka jabiyay, hooyadii ayaa loo soo dacwooday, ayadana iskama waalin ee waxey dhahday;

Sidey u aragtay lakarigaan

ma mukulaal mise timir

ama galeyr koreeya? [6]

Soo if bixida islaamka iyo raacidiisa Nabiga scw

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Markii Nabi Muxamad scw la soo diray oo diinta islaamka la yimid wuxuu ka mid noqday Zubayr dadkii ugu horeeyay ee raaca diinta cusub, Zubeyr wuu yaraa markuu islaamayay waxaana da'diisa lagu sheegay 12 sano ama 16 sano, waxaa diinta ugu yeeray Abuu Bakar asiga iyo Cusmaan bin Cafaan, Sacad bin Abii Waqaas, Dalxa bin Cubeydilaahi iyo Cabdi Raxmaan bin Cawf dhamaantood hal mar ayee u tageen Nabiga scw, islaamka ayuu u sharxay aayado Qur'aan ahna wuu ku dul aqriyay, waxey qireen Ashahaadka weyna rumeeyeen [7].

Dacwada waxey ku socotay qarsoodi, Zubeyr iyo muslimiinta kale waxey Nabiga scw kula kulmi jireen guriga Arqam bin Abii Arqam [8], Muslimiinta waxey kala kulmi jireen cadaadis xoogan dhanka gaalada gaar ahaan qaraabadood, adoomada iyo kuwa liita oo sokeeya u joogin Makka ayaga aad ayee ugu sii darneyd, Zubeyr waxaa cadaabi jiray adeerkiis Nowfal oo ku qasbi jiray ka laabashada diinta, wuxuu ku duuduubi jiray darin markaas ayuu ku qaacin jiray, Zubeyr wuu ku mitidi jiray diintiisa ilaa markii dambe adeerkiis uu isaga tagay [9] [10].

Wuxuu Zubeyr lahaa geesinimo iyo dhiiranaan aan caadi ahayn, maalin ayaa waxaa faaftay in Nabiga scw lagu qabtay Makka dhinceeda, markaas ayuu Zubeyr la baxay seef, qofkasta oo arkana aad buu ula yaabanaa, ilaa Nabiga scw oo uga tagay, wuxuu dhahay Nabiga scw "Maxaa ku helay Zubeyrow?" Wuxuu dhahay "Waxaa maqlay in lagu qabtay" wuxuu dhahay "Oo hadaba maxaa sameyn lahayd" wuxuu dhahay "Seeftaan ayaa ku dili lahaa cida ku haysata" Nabiga scw wuu u duceeyay asiga iyo seeftiisa, waxaa la dhahaa zubeyr waa qofkii ugu horeeyay ee dar alla seef ula baxa [11].

Hijrada Xabasha

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Dhibaatada muslimiinta ku haysatay Makka markii ay sii korortay oo xamil kari waayeen wuxuu Nabiga scw soo jeediyay inay u haajiraan dhulka Xabashida, asigoona ku tilmaamay boqorkeeda Najaashi inuu yahay caadil aan cidna lagu dulmin agtiisa, waxaa hijrootay kow iyo toban nin iyo labo dumar ama afar dumar, Zubeyr ayaana qeyb ka ahaa hijrada, waxey ka tageen Makka xeebta Badda Cas markey gaareen ayee laba doon kireesteen, waxaa soo daba gashay Qureysh oo rabaty inay dib u soo celiyaan, balse mar hore ayee ka tageen [12].

Dhulka Xabashida waxaa ku soo dhaweeyay Boqor Najaashi si nabad ayeena diintood ugu dhaqmi jireen, balse waxaa dhacday inuu soo baxay nin kula loolama xilka Boqor Najaashi, aad ayee muslimiinta uga walwaleen ninkaan cusub haduu xilka qabta inuu noqdo mid aan goleyn muslimiinta diintood, waxeyna ku duceysanyeen inuu Najaashi guuleesto, waxey rabaadeen inay ogaadaan ciday guushu raaceyso, Zubeyr ayaa dhahay; anaa soo ogaanaya, waxaa loo afuufay qarbad xabadkiis ayuu yeelay wuu ku dabaashay ilaa wabiga Niil dhinaca kale uga gudbay, hlkaas oo dagaalka ka socday, waxaa ilaahay jabiyay ninkii kale, Najaashi ayaana ku guuleestay dagaalka, Zubeyr wuxuu dib ugu soo laabatay muslimiinta asigoo bishaara u sida, farxad saaid ayeena dareemeen [13].

Hijrada Madiina

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Zubeyr wax badan muusan joogin Xabasha oo wuxuu ku soo laabtay Makka, asiga iyo qaar kale oo Muhaajiriinta ka tirsan [14],

Makka wuxuu ku guursadey Asmaa binti Abii Bakar, mana haysan markuu guursanayay wax ahanti ah aan ka ahayn faraskiis [15], Zubeyr wuxuu u baxay safar ganacsi Shaam, soo laabadkiisa wuxuu dhax kula kulmay Nabiga scw iyo Abuu Bakar oo ku sii jeedaan Madiina wuxuuna siiyay dhar cad cad oo xertaan [16],

Zubeyr markuu Makka ka soo haajiray wuxuu ku dagay Mundir bin Muxamad, Asma waxey qaaday uurka Cabdulaahi, waxeyna ahayd inay bilo dhameysatay markey Madiina u hijrooneysay [17]. Waxey ku dhashay Qubaa bisha Shawaal sanadkii 1aad ee hijrada [18] dhalashad canugaan waxaa ku farxay muslimiinta oo dhan maadaama aan mudo canug u dhalan ilaa lagadhahay ilee lagu sheekeestay Yahuuda inay sixirtay [19].

Ka qeyb galkiisa dagaalada xiligii Rasuulka scw

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Wuxuu Zubeyr kala qeyb galay Nabiga scw dhamaan duulaamadiisa, fardooleyda ayuuna ka mid ahaa, waxaana ku yaalay jirkiisa wax badan oo dhaawacyo ah oo waran iyo durid ah, Xasan Bisri waxa uu yiri "Zubeyr jirkiisa waxaa ku taalay dhowr iyo sodon dhaawacyo ah, oo dhamaan Nabiga scw micigiisa ahaatay" waxaa la wariyay Nabiga scw inuu siiyay Zubeyr afar saami; hal saami oo kiisi ah, labo saami oo faraskiisa lee yahay, iyo hal saami oo qaraabonimo ah.

Duulaankii Beder

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Dagaalkii Beder wuxuu Nabiga scw la baxay 314 nin oo muslimiinta ka mid ah, labo qeybood ayuu ka kala dhigay; Muhaajiriin oo calan wadahood ahaa Cali bin Abii Daalib iyo Ansaar oo Sacad bin Mucaad calan wade u ahaa, Zubeyr iyo Miqdaad labadood kaliya ayaa faras ka wateen ciidanka, wuxuu Zubeyr hogaamiyay garabka midig halka uu Miqdaad hogaaminayay garabaka bidix [20].

Ka hor dagaalka wuxuu Nabiga scw diray koox Saxaabada ah oo Cali bin Abii Daalib iyo Sacad bin Abii Waqaas ka mid yihiin si ay xog uga soo aruuriyaan ciidanka Qureysh, waxey la kulmeen labo nin oo xaga Qureysh ka socda kuwaas oo biyo waraabsanayeen, mid ayaa fakaday kii kale ayeena qabteen, markii ay wareesteen wuxuu dhahay ciidanka Qureysh ayaan la soconay way garaaceen ayagoo raba Abuu Sufyaan inuu sheego, Nabiga scw ayaa ku dhahay "ka leexda run buu sheegay" wuxuu isku dayay Nabiga scw inuu ka ogaado tirada ciidanka Qureysh balse ninkii wuxuu hadal ugu soo gaabiyay "way badan yihiin. Wayna awood xoogan yihiin" dhowr jeer markii la weydiiyay oo war intaas ka badana laga helin, wuxuu markii dambe Nabiga scw dhahay "Meeqo geel ayee qalaan maalintii" ninkii wuxuu dhahay: "Toban geel ah maalin walba" Nabiga scw oo qiyaasaya ayaa dhahay "Tiradooda waa kun, geel kasta boqol ayuu ku aadaa" [21].

Wuxuu Zubeyr ku dilay dagaalka Cubeyda bin Saciid bin Caas oo loo yaqiinay Abuu Daati Karkshi [22], Curwa wuxuu dhahay; "Zubeyr waxaa ku taalay seddex dhaawac oo faraheeya gali jireen, labo waxey soo gaareen maalinkii Beder, halna maalinkii Yarmuuk" [23]. Maalinkii Beder Zubeyr wuxuu xirnaa cimaamad jaale ah, maaliktakana waxey soo degeen cimaamado jaale ah ayagoo wata, wuxuu dhahay Nabiga scw "Malaa'igta waxey ku soo degtay qaabkii Zubeyr" [24].

Duulaankii Uxud

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Wuxuu Zubeyr qeyb ka ahaa Dagaalkii Uxud, markuu dagaalka dhamaaday wuxuu Nabiga scw ka daba diray Qureysh ciidan 70 ah oo Zubeyr iyo Abuu Bakar ka mid ahaayeen si ay Qureysh ugu muujiyaan muslimiinta wali tabar inay lee yihiin [25], waxey gaareen "Xamraa Al-Asad"

Waxaa loo keenay Nabiga scw Abuu Cizza Al-jumaxi nin la dhaho oo maxbuus ahaan Qureysh looga qabtay, Zubeyr ayuuna faray inuu dilo [26].

Dagaalkii Axsaab iyo Dagaalada kaleeto

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Dagaalkii Axsaab wuxuu Zubeyr ku dilay Nowfal bin Cabdilaahi Al-Makhzuumi, ibni Isxaaq wuxuu dhahay: "Madaxa ayuu seefta uga dhuftay labo jeex ayuuna ka kala dhigay".

Markii muslimiinta ku dhax faafay warar sheegaya Banuu Qureyda oo Nabiga scw axdi kula jureen inay buriyeen axdigii oo gadaal muslimiinta ka weerari rabaan wuxuu dhahay Nabiga scw "Yaa war nooga keeni karo nimanka?" Zubeyr ayaa dhahay "Aniga" mar labaad iyo mar seddexaad ayuu ku celiyay Nabiga scw, Zubeyr ayaana markasta dhahayay "Aniga" wuxuu Zubeyr u soo gutay howshii si dhameystiran Nabiga scw ayuuna la wadaagay.

Dagaalkii Kheybara waxaa dhanka Yahuuda ka soo baxay Marxab walaalkiis oo Yaasir la oran jiray cid u soo baxda ayuuna dalbaday, Zubeyr ayaana u baxay, waxey dhaday Hooyadiis Safiyya "Rasuulka allow ma wiilkeygaa la dili" wuxuu dhahay Nabiga scw "May. Asigaa wax dilaayo insha Allah" sidii ayaa dhacday zubeyr wuu dilay ninkii markii ay kulmeen, Ka dib Muslimiintii waxay ka hadleen sida ay seeftiisu u af badan tahay; Zubeyr waxa uu ku jawaabay in aanay afaysan balse uu xoog badan u adeegsaday. [27].

Wax yar ka hor Furashada Makka Zubeyr iyo Cali iyo ciidan kale waxaa loo diray inay soo qabtaan naag siday waraaq uu Xaadib bin Biltica ugu digaayay Qureysh, meel la yiraahdo Rowda khaaq oo Makka wax yar u jirta ayee uga daba tageen naagtii waxa ayna ku qasbeen inay u dhiibto waraaqda ilaa ay ka yeeshay [28].

Markii muslimiintu galayeen Makka Zubeyr wuxuu siday mid ka mid ah seddexdii calan ee Muhaajiriinta wateen, waxa uuna hogaaminaayay garabka bidix ee ciidanka [29].

Xilligii khulafada Raashidiinta

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Markii uu dhintay Nabiga scw oo Abuu Bakar khaliif noqday Zubeyr wuxuu ka mid ahaa asaga Cali, Sacad iyo Dalxa ciidanka muslimiinta ee ka ilaalinaayay Madiina qabiilada Carabta, kadibna wuxuu Zubeyr u baxay la dagaalanka murtadiinta. Dagaalkii Yamaama ayuu ka qeyb galay, markii ciidankii Muslimiinta ay xaalad adag soo food saartay dagaalka wuxuu Zubeyr u jeediyay Muslimiinta khudbad dareen leh, si ay ruuxooda dib ugu soo nooleeyaan, ka dibna ay raaceen Muslimiintii oo dib u riixday ilaa ay ka gacan sareen dagaalka. Zubeyr walaalkiis Saa’ib bin Cawaam ayaa ku shahiiday dagaalka.

Dagaalkii Yarmuuk

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Sidoo kale Zubayr wuxuu ka mid ahaa Dagaalyahanadii qeybta ka ahaa Dagaalkii Yarmuuk ee dhacay dhamaadka khilaafada Abuu Bakar iyo bilaawga khilaafada Cumar, wuxuu yiri ibni Kasiir «Waxaa ka mid ahaa dadkii xaadiray Dagaalii Yarmuuk Zubeyr bin Cawaam, wuxuuna ahaa saxaabada halkaas joogtay kan ugu fadliga badan, wuxuu ku juray ciidanka fardooleyda iyo halyeeyadood, koox geesiyaal ah ayaa is aruursadeen maalinkaas oo ku dhaheen: Maad weerartantid aan kula weerar qadnee? Wuxuu ku dhahay: idinka ma adkeysan kartiin. Waxey u sheegeen inay awoodi karaan. Zubeyr ayaa qaaday weerar ayagana wey la qaadeen markii safafka ciidanka Ruum la dhex galay ayee cabsadeen, Zubeyr se horey ayuu ugu sii socday ilaa safka dhinaca kale oo uga baxay, wuxuu ku soo laabtay asxaabtiis, mar labaad ayee u yimaadeen wuxuu falay sidii markii hore oo kale. Waxaa Zubeyr maalintaas soo gaartay labo dhaawac oo garbihiis dhexdood ah». Walaalkiis kale Cabdi raxmaan bin Cawaam ayaa ku dhintay dagaalkan.

Furashada Masar

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Camar bin Caas markii oo u baxay furashada Masar muusan haysan ciidan ku filan, sidaas darteed waxoo u qoray AmiirkaMu’miniinta Cumar bin Khadaab gurmad inuu u soo diro, Cumar wuxuu diray 4 kun oo ciidan oo ay ku juraan Zubeyr, Miqdaad, Cubaada bin Saamit iyo khaarija bin Xudaafa, wuxuuna u qoray «Afar kun ayaa kuu soo diray, kunkii waxaa horkacaya nin u dhigma kun qof»

Zubeyr iyo ciidankii gurmadka waxey u tageen Camar asiga oo go'doominaya dhufeyska Baabilyoon, Zubeyr markiiba wuxuu qaatay faraskiisa dhufeyka ayuuna ku soo wareegay kadibna ciidamada ayuu ku kala geeyay, go'doonka aad buu u dheeraaday mudo todobo bilood ayuuna qaatay, waxaa lagu dhahay Zubeyr: daacuun ayaa ka jira. Asna wuxuu ku jawaabay; daacuunka ayaaba u joognaa, markii dambe Zubeyr wuxuu dhahay «Nafteyda ayaan ilaahay u hibeeynaa, waxaana rajeynaa inay muslimiinta ku furtaan» jaraanjaro ayuu qaatay waxa uuna saaray dhufeyska dhinaciisa, kadib wuu fuulay wuxuuna ku dhahay hadaa maqashaan takbiir hal mar soo wada yaaca, waxaaba filawaa noqotay in la arkay Zubeyr oo dhufeyska misna takbiirsanaya, dadkii oo dhan xaggiis ayee aadeen, ciidankii Ruum waxey u maleeyeen in muslimiinta gudaha u galeen dhufeyskood markaas ayee baneeyeen fariisamahood, waxeyna hishiis ka dalbeen Camar bin Caas waana la siiyay.

Zubayr wuxuu kala sii qeyb galay Camar dhameystirka furashada Masar, wuxuu qeyb ka ahaa furshada Fayuum, Ceynu Shamsi iyo Bahansaa. Qabsashada Masar ka dib wuxuu Zubeyr u raacay Camar dhanka galbeedka, Tiriboli ayee gaareen oo furteen, waxey ku sii xijiyeen magaalooyin kale oo ka mid yihiin Sirta, iyo Libda ilaa ay gaareen Sharwaas oo buuraha Nufuusa dhacda.

Xubnaha shuurada ee lixda

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Cumar bin Khadaab khaliifka labaad ee islaamka waxaa lagu dhaawacay Madiina sanadkii 23H xilli uu dadka tujinaayay salaada, markii geeridiisa soo dhawaatay wuxuu u dardaarmay lix nin oo tobanka Jannada loogu bishaareeyay ka mid ah kuwaas oo kala ahaa: Cusmaan bin Cafaan, Cali bin Abii Daalib, Dalxa bin Cubeydilaahi, Zubeyr bin Cawaam, Cabdi Raxmaan bin Cawf iyo Sacad bin Abii Waqaas.

Markii laga dhamaaday duugta Cumar ayee kulmeen lixdooda, Sacad wuxuu siiyay codkiisa Cabdi Raxmaan bin Cawf, Zubeyr wuxuu siiyay codkiisa Cali, halka Dalxa uu siiyay codkiisa Cusmaan bin Cafaan [30], markii dambe Cabdi Raxmaan bin Cawf ayaa is casilay wuxuu ray'i aruurin ka sameeyay dadweynaha muslimiinta dhexdood Cusmaan ayeena doorteen [31].

Dhimashadiisa

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Zubeyr iyo Dalxa waxey ka mid ahaayeen dadkii aadka u difaaci jiray Cusmaan, markii la dilay waxey go'aansadeen inay u aar-gudaan [32], Cali ayeena ugu yeereen inuu sida ugu dhaqsida badan qisaasta ugu fuliyo gacan ku dhiiglayaashii ka dambeeyay dilka Cusmaan [33], Cali wuxuu u sheegay inay is dajiyaan ilaa fursadii ku habooneed uu ka helaayo [34], balse bilooyin ka dib Dalxa iyo Zubeyr waxey u baxeen Makka ayagoo iska dhigaya Cumro awgeed inay u socdaan waxeyna gaareen Rabi aakhir 36H [35] Caa'isha ayee la kulmeen oo ayadana ku fakar ahayd, seddexdooda oo wada jira waxay dadka ugu yeereen u kicida dhiiga Cusmaan, waxey go'aansadeen inay aadaan Basra kadibna Kuufa si ciidamo badan oo garab u noqda khaliifka la dilay u soo aruuriyaan

Markii Basra soo gaareen gudoomiyaha Basra Cusmaan bin Xuneyf ayaa u soo diray dad ka wareesta waxa ay u socdaan, waxey ugu jawaabeen inay rabaan kaliya dalbashada dhiiga Cusmaan. Gudoomiyaha qaar la taliyaashiis ka mid ah ayaa kula taliyay inuu ka hor istaago magaalada ilaa Cali uu ka imaanayo, waxaana arinkaas ka dhashay rabshad iyo isku dhac oo ku dhinteen todobaatan qof, markii dambe waxaa Basra la wareegay ciidanka Zubeyr iyo Dalxa, Cusmaan bin Xuneyf ayaana dibada looga saaray[36].

Cali wuxuu ahaa tan iyo markii uu maqlay bixida Zubeyr iyo Dalxa inuu qalad u arkaayo, wuxuu kala soo tagay Madiina ciidankiisa asigoo ku raad jooga ilaa Dii-Qaar meel la dhaho uu ka soo gaaray, waxay is dhaafsadeen asiga iyo dhanka Dalxa, Zubeyr iyo Caaisha dad wada xaajood ka shaqeeya oo Qacqaac bin Camar ka mid yahay, ilaa ay wax meel isla dhigeen oo hishiis lagu dhawaaday, habeenkii wuxuu Cali ku dhahay ciidaniisa «Aniga bari waan laabanaa, inigana diyaar garooba, yuuna I raacin bari qof Cusmaan dilkiisa lug ku lahaa»

Ciidanka Cali maadaama ay ku jureen qaar badan oo Cusmaan dadkii dilay ah waxaa aad ugu adkaatay hishiiska labada dhinac ay gaareen, waxay ku tashadeen habeenimo inay kiciyaan dagaal sidaasna ay iyagu ku badbaadi karaan [37], sidii ayee yeeleen Waxayna labada dhinac geleen jahawareer, sidaas darteedna waxaa ka dhax bilaawday dagaal toos ah oo aad u daran, Dalxa waxaa ku dhacay leeb iska socda oo u dhintay.

Zubeyr isaga wuxuu isaga tagay dagaalka, waxaana u sabab ahaa Cali oo xasuusiyay markii ay kulmeen hadal hadda ka hor uu Nabiga scw ku lahaa Zubeyr «Waxaad la dagaalami doontaa Cali adigoo ka gar daran» Zubeyr markii uu xasuustay dagaalka ayuu isaga tagay wiilkiis Cabdullaahi ayaa ku dhahay «Ma fuleeytinimo ayaa ku heshay» wuxuu ugu jawaabay Zubeyr «Waad og tahay inaa fuleey ahayn ee Cali ayaa i xasuusiyay wax aan horay uga maqlay Nabiga scw waxaana ku dhaartay inaa la dagaalamin» [38]

Zubeyr dagaalkii markuu isaga baxay wuxuu yimid meel la yiraahdo "Waadi Subaac" geed hoostiis ayuuna jiiftay, Nin la odhan jiray Camr bin Jarmuuz ayaa soo daba galay oo go'aansaday inuu la socdo dhaq-dhaqaaqiisa, markuu helay Zubeyr oo hurda wuxuu is dhahay hadaa dishid Cali agtiisa abaal ayaa uga helee wuuna dilay, laakin Cali markii uu ogaaday wuu ilmeeyay waxa uuna dhahay Nabiga scw ayaa maqlay oo leh «Ugu bishaareey qofka dila ina Safiyya naarta»[39].

Waxaa la dilay Zubeyr tobanka jumaada Aakhir sanadka 36H. Da'diisa waxaa lixdanka ula jiray lix sano ama todoba sano. Wuxuuna ahaa Alle haka raali noqdee qof raga dhex dhexaadka ah, oo maariin ah, gar yarna leh.

Dardaarankiisa iyo hantidii uu ka tagay

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Wuxuu Zubeyr ka tagay hanti guryo ay ka mid yihiin guri ku yaalay Masar, guri kala oo Madiina ku yaalay iyo labo guri oo Basra iyo Kuufa ku kala yaalay, waxaase aad u badneed deenta lagu lahaa oo labo Milyan iyo labo boqoloo kun Dirham gaareysay, wuxuuna ahaa Zubeyr inuu uga dardaarmay wiilkiis Cabdullaahi ka hor dagaalka gudista deymaha, waxaana ka mid ahaa ddardaarnkiisa "Wiilkeeyow maanta lama dilaayo qof aan gardarneyn ama laga gardarneyn, anigana waxaa filayaa anigoo gardaran ley dilo, waxaase murug iigu daran deentayda"

Fadligiisa

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Waxaa loogu yeeraa Zubeyr "Xawaari" oo laga wado macno ahaan hiiliye. Nabiga scw wuxuu Xadiis ku dhahay «Nabi kasta waxa uu lee yahay Xawaari anigana Xawaarigeeya waa Zubeyr»

Abuu Hureyra waxaa laga wariyay inuu yiri; Nabiga scw iyo Abuu Bakar, Cumar, Cusmaan, Cali, Zubeyr iyo Dalxa ayaa wada saarnaa buurta Xira, waxaa dhaqaaqay dhagax Nabiga scw wuxuu dhahay «Xasil. Kuma saarna Nabi maahanee iyo Sadiiq iyo shahiid»

Qoyskiisa

[wax ka badal | wax ka badal xogta]

Xigasho

[wax ka badal | wax ka badal xogta]
  1. ↑ Template:استشهاد ويب
  2. ↑ جمهرة أنساب العرب، لابن حزم، جـ1، صـ54 Archived Juun 25, 2016 // Wayback Machine Archived 2016-06-25 at the Wayback Machine
  3. ↑ سير أعلام النبلاء لشمس الدين الذهبي، صفية بنت عبد المطلب، جـ2، صـ270 271 Archived 2016-08-18 at the Wayback Machine
  4. ↑ [http://islamport.com/w/adb/Web/511/801.htm العقد الفريد لابن عبد ربه الأندلسي، جـ 2، صـ 301]
  5. ↑ | عنوان = ص458 - كتاب الإصابة في تمييز الصحابة - الزبير بن العوام - المكتبة الشاملة | موقع = shamela.ws | تاريخ الوصول = 2021-09-26 | مسار أرشيف = https://web.archive.org/web/20210926095601/https://shamela.ws/book/9767/1149 | تاريخ أرشيف = 26 سبتمبر 2021 }}
  6. ↑ Template:استشهاد ويب
  7. ↑ دلائل النبوة للبيهقي، رقم الحديث: 498 Archived 2016-08-19 at the Wayback Machine
  8. ↑ البداية والنهاية، لابن كثير الدمشقي، الجزء الثالث، فصل: أول من أسلم من متقدمي الإسلام والصحابة وغيرهم، على ويكي مصدر
  9. ↑ محض المرام في فضائل الزبير بن العوام، لابن المبرد، تحقيق: أبي المنذر الأزهري، الناشر: لطائف لنشر الكتب والرسائل العلمية، الطبعة الأولى، صـ 59
  10. ↑ كتاب: موسوعة فقه الابتلاء، علي بن نايف الشحود، جـ 4، صـ 336 Archived Agoosto 12, 2016 // Wayback Machine Archived 2016-08-12 at the Wayback Machine
  11. ↑ سير أعلام النبلاء، لشمس الدين الذهبي جـ1، صـ41: 67، ترجمة الزبير بن العوام Archived 2017-11-24 at the Wayback Machine
  12. ↑ كتاب تيسير الكريم المنان في سيرة عثمان بن عفان رضي الله عنه - شخصيته وعصره، صـ 20 Archived Jannaayo 19, 2018 // Wayback Machine Archived 2018-01-19 at the Wayback Machine Template:وصلة مكسورة
  13. ↑ البداية والنهاية جـ3، باب:هجرة أصحاب رسول الله من مكة إلى أرض الحبشة ـ على ويكي مصدر
  14. ↑ سير السلف الصالحين لإسماعيل بن محمد الأصبهاني، جـ 1، صـ 229 Archived Jannaayo 22, 2017 // Wayback Machine Archived 2019-02-22 at the Wayback Machine Template:وصلة مكسورة
  15. ↑ Template:استشهاد ويب
  16. ↑ صحيح البخاري، كتاب مناقب الانصار، باب هجرة النبي Template:صلى الله عليه وسلم إلى المدينة، رقم (3906)
  17. ↑ البداية والنهاية لابن كثير - أحداث سنة 1 هـ - فصل في ميلاد عبد الله بن الزبير Archived 2017-07-29 at the Wayback Machine
  18. ↑ البداية والنهاية لابن كثير - أحداث سنة 1 هـ - فصل في ميلاد عبد الله بن الزبير Archived 2017-07-29 at the Wayback Machine
  19. ↑ صحيح البخاري - حديث رقم:5152 Archived 2017-07-29 at the Wayback Machine
  20. ↑ البداية والنهاية جـ3، باب:غزوة بدر العظمى يوم الفرقان يوم التقى الجمعان ـ على ويكي مصدر
  21. ↑ الرحيق المختوم، لصفي الرحمن المباركفوري، جـ 1، صـ 169 Archived Agoosto 12, 2016 // Wayback Machine Archived 2016-08-12 at the Wayback Machine
  22. ↑ صحيح البخاري، كِتَاب الْمَغَازِي، بَاب شُهُودِ الْمَلَائِكَةِ بَدْرًا، حديث رقم 3723 Archived 2016-08-18 at the Wayback Machine
  23. ↑ فضائل الصحابة - محمد حسن عبد الغفار، جـ 10، صـ 4 Archived Sebteembar 16, 2016 // Wayback Machine Archived 2016-09-16 at the Wayback Machine Template:وصلة مكسورة
  24. ↑ تاريخ دمشق لابن عساكر، حرف الزاي، ذكر من اسمه زبير، الزبير بْن العوام بْن خويلد، رقم الحديث: 16914 Archived 2016-08-18 at the Wayback Machine
  25. ↑ صحيح البخاري، كتاب المغازي، باب الذين استجابوا لله والرسول، حديث رقم 3849 Archived 2016-08-18 at the Wayback Machine
  26. ↑ السيرة النبوية لابن هشام، غزوة أحد، مقتل أبي عزة ومعاوية بن المغيرة Archived 2018-01-19 at the Wayback Machine
  27. ↑ البداية والنهاية جـ4، باب: سنة سبع من الهجرة غزوة خيبر في أولها ـ على ويكي مصدر
  28. ↑ صحيح مسلم، كتاب فضائل الصحابة، باب من فضائل أهل بدر رضي الله عنهم وقصة حاطب بن أبي بلتعة، حديث رقم 2494 Archived 2016-08-18 at the Wayback Machine
  29. ↑ صحيح مسلم، كتاب الجهاد والسير، حديث رقم 1780 Archived 2016-08-18 at the Wayback Machine
  30. ↑ البخاري، كتاب فضائل أصحاب النبي، باب قصة البيعة، والاتفاق على عثمان بن عفان وفيه مقتل عمر بن الخطاب رضي الله عنهما، حديث رقم 3700 Archived Jannaayo 20, 2018 // Wayback Machine Archived 2017-10-15 at the Wayback Machine Template:وصلة مكسورة
  31. ↑ صحيح البخاري، كِتَاب الْأَحْكَامِ، بَاب كَيْفَ يُبَايِعُ الْإِمَامُ النَّاسَ، رقم الحديث: 6694 Archived 2016-08-19 at the Wayback Machine
  32. ↑ محض المرام في فضائل الزبير بن العوام، لابن المبرد، تحقيق: أبي المنذر الأزهري، الناشر: لطائف لنشر الكتب والرسائل العلمية، الطبعة الأولى، صـ 87
  33. ↑ حقيقة الخلاف بين الصحابة في معركتي الجمل وصفين وقضية التحكيم، لعلي محمد الصلابي، موسسة اقرأ للنشر والتوزيع والترجمة، الطبعة الأولى، صـ 28: 31
  34. ↑ تاريخ الأمم والملوك لابن جرير الطبري، جـ 2، صـ 703 Archived Mey 7, 2017 // Wayback Machine Archived 2017-05-07 at the Wayback Machine
  35. ↑ حقيقة الخلاف بين الصحابة في معركتي الجمل وصفين وقضية التحكيم، لعلي محمد الصلابي، موسسة اقرأ للنشر والتوزيع والترجمة، الطبعة الأولى، صـ 51: 55
  36. ↑ تاريخ الأمم والملوك لابن جرير الطبري، جـ 3، صـ 13: 19 Archived Mey 7, 2017 // Wayback Machine Archived 2017-05-07 at the Wayback Machine
  37. ↑ البداية والنهاية لابن كثير جـ 7، صـ 250، الموسوعة الشاملة Archived Agoosto 17, 2017 // Wayback Machine Archived 2017-08-17 at the Wayback Machine
  38. ↑ البداية والنهاية، ابن كثير الدمشقي، الجزء السابع، فصل: مسير علي بن أبي طالب من المدينة إلى البصرة بدلا من الشام على ويكي مصدر
  39. ↑ سير أعلام النبلاء، لشمس الدين الذهبي جـ1، صـ41: 67، ترجمة الزبير بن العوام Archived 2017-11-24 at the Wayback Machine
Waxaa laga keenay "https://so.wikipedia.org/w/index.php?title=Zubeyr_bin_Cawaam_R.C&oldid=258912"