Dabocase (Geed)
- Kani waa maqaal ku saabsan geedka iyo midhaha dabacasaha.
- Boga "Beytaraaf" halkan ayaa laga soo toosiyay.
| Dabacase | |
|---|---|
| |
| Geedka iyo midhaha dabacase | |
| Kala soocida cilmiga ah | |
| Boqortooyo: | Plantae |
| Gacalka: | Beets |
| Dirka: | B. vulgaris |
| Subdirka: | Khudaar |
| Bahka: | Salka bax |
| Duulka: | kuusaney |
| Noocyada: | Beytaraaf |
| Magaca laba-geesoodka ah | |
| Dabacase | |
Dabocase (Af Ingiriis : beetroot, beets; Af Carabi : ar) (sidoo kale Waqooyiga Soomaaliya looga yaqaano "beytaraaf") waa geed ka baxa midhaha xididada ku yaala carada hoosteeda. Saynis ahaan waxaa geedka loo yaqaanaa kooxda B. vulgaris ama vulgaris.[1]
Geedka beytaraafku waa mid gaaban oo dhulka oogadiisa kor uga kaca wax ka yar hal dhudhun. Wuxuu geedku dhalaa midho ku xidhan xidadiis kuwaasi oo u sameeysan qaab wareegsan ama u dhow goobada. Midhaha beytaraafka waxaa loo isticmaalaa cunto ahaa, waloow uu yahay nooca la kariyo. Sidoo kale waa loo isticmaalaa in lagu midabeeyo cuntada asaga oo leh midab casaan jaamud ah. Waxaa dabacasaha loo isticmaalaa daawo ahaan kaasi oo laga sameeyo walxo ku jira daawada. Waxaa jira noocyo kale oo ka tafiirmay geedka baytaraafka kuwaasi oo qaarkood sida beta vulgaris leeyahay sonkor macaan.
Isticmaalka
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Cunto
[wax ka badal | wax ka badal xogta]
Xididada buuran ee geedka dabocasaha waa mid la cano ka dib marka la kariyo, ama la dubo ama la kululeeyo, kaasi oo sida caadiga ah lagu darsado khudaarta saladhka. Dabacasaha ganacsiga loogu talo galay waa la sii badh kariyaa si uu u yeesho cimri dheer isla markaana laaga hortago in uu dib u biqlo ama xidido soo saaro. Waxaa inta ugu badan loo iibshaa asagoo cayriin ah, laakiin mararka qaar waxaa jira dabacase la soo kariyay oo ku xidhan qasaacad ama dhalooyin.
Inta ugu badan wadanada qaarada Afrika waxay isticmaalaan baytaraaf cayrin ah kaasi oo ka kariyo, jarjaro, xawaash iyo liin dhanaan lagu daro inta ugu badan la raaciyo saladhka ama kaligiis lagu darsado noocyada kala duwan ee cuntada. Dabacasaha cas ayaa ugu caansan uguna soo saaris badan dhamaan noocyada beytaraafka. Laakiin waxaa jira tiro kooban oo dabacase huruud ah oo loo beero isticmaalka xaafadaha oo kaliya.[2]
Caleemaha cagaaran ee geedka dabacasuhu waa kuwo balbalaadhan oo deegaanada qaar xataa ayaga la cuno. Waxaa caleemahaasi lagu kululeeyaa biyo ama uumi ka dib la jarjaraa oo lagu daraa noocyo kale oo khudaar ah ama kaligood la cunaa.
Si kastaba ha ahaatee, waxaa jira dabacase la shiido oo sidi cabitaanka loo diyaariyo, kaasi oo lagu daro tiroyar oo biyo ah.[3] Sidoo kale midabeeyaha Betanin, ee laga soo saaro xididada geedka dabacasaha waxaa wershaduhu u isticmaalaan ineey ka sameeyaan midabeeye lagu daro noocyada kala duwan ee cuntada. Tusaale ahaan midabka tamaandhada shiidan (tomato paste) waxaa ku jira midabeeyaha dabacasaha. Si taasi la mid ah ayaa suugada diyaarka ah, cuntooyinka moorka ah, jaamka, jeliga, jukulaatada, nacnaca iyo firileyda lagu quraacdo loogu soo daraa in badan oo midabeeye dabocase ah.[4]
Isticmaalo Kale
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Betanin laga soo saaro xididada geedka dabacasaha, ayaa weshaduhu u isticmaalaan midabeeye casaan ah oo lagu daro noocyada kala duwan ee cuntada. Cuntooyinka lagu qurxiyo ama midabeeyo midabka midhaha geedka dabacasaha waxaa ka mid ah: tamaandhada shiidan (tomato paste) waxaa ku jira midabeeyaha dabacasaha. Si taasi la mid ah ayaa suugada diyaarka ah, cuntooyinka moorka ah, jaamka, jeliga, jukulaatada, nacnaca iyo firileyda lagu quraacdo
Isticmaalka Taariikhi
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Wakhtiyadii hore waxaa xididada iyo caleenta geedka dabacasaha loo isticmaali jiray daawo ahaa, ayadoo lagu daawayn jirey xanuunada ay ka midka yihiin caloolxanuunka iyo dhiig-waskhoowga. Ilaa maanta waxaa jira deegaano badan oo daawo ahaan u isticmaala geedka dabacasaha. Midhaha dabacasaha iyo toon ayaa la isku burburiyaa ka dib la siiyaa qofka xanuusanaya si uu uga qaado xanuunada hergabka, sanboorka, madax-xanuunka iyo wixi la mid ah.
Muuqaalka
[wax ka badal | wax ka badal xogta]- Beetroot as food
-
Dabacase lagu daray suugo -
Noocyo kala duwan oo dabacase ah -
Saladh lagu daray dabacase -
Dabacase la qurxiyay oo bisil -
Dabocase la jarjaray -
Dabacase la ridqay -
Cabitaanka dabacasaha -
geedka, laamaha iyo xididada dabacasaha
.jpg)
.jpg)
=Qoaalo La Xidhiidha= Dhibaatada Caafimaad uu leeyahay Geedka Beyturaafka
| Dhirta la cuno |  | |
|---|---|---|
| Khudaar | ||
| Cunto iyo Cabitan | ||
| La Xidhiidha | ||
Tixraac
[wax ka badal | wax ka badal xogta]- ↑ "Nuqul Archive". The University of Melbourne. La keydiyay asal ahaan 2013-04-15. Soo qaatay 2013-04-15. Barameter aan la aqoon
|ciwaan=ignored (caawin) - ↑ Grubben, G.J.H. & Denton, O.A. (2004) Plant Resources of Tropical Africa 2. Vegetables. PROTA Foundation, Wageningen; Backhuys, Leiden; CTA, Wageningen.
- ↑ Francis, F.J. Egan Press. ISBN 1-891127-00-4. Maqan ama ebar
|title=(caawin) - ↑ MacMillan, Margaret Olwen. "We are the League of the People". (1st U.S. ed.). Random House. p. 60. ISBN 0375508260. LCCN 2002023707.
Relief workers invented names for things they had never seen before, such as the mangelwurzel disease, which afflicted those who lived solely on beets.
Maqan ama ebar|title=(caawin)
 |
Wikimedia Commons waxee heysaa war la xiriiro: |