Baaqa Xuquuqda Aadanaha iyo Rayidka ee 1789
Ku dhawaaqida Xuquuqda Aadanaha iyo Muwaadinka ee 1789 waa qoraal aasaasi ah oo ka mid ah Kacaanka Faransiiska kaas oo dejinaya go'an xuquuqaha shakhsi ahaaneed iyo kuwa guud ee dabiiciga ah, iyo sidoo kale shuruudaha dhaqangelintooda. Maqaalkeedii ugu dambeeyay waxaa la ansixiyay Agoosto 26, 1789.
Bayaanka waa mid ka mid ah saddexda qoraal ee lagu tilmaamay gogoldhigga dastuurka Faransiiska ee Oktoobar 4, 1958. Qiimaheeda dastuuriga ah waxaa aqoonsaday Golaha Dastuuriga ilaa 1971.
Qoraal
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Wakiilada dadka Faransiiska ah, oo ka kooban Golaha Qaranka, iyagoo tixgelinaya in jaahilnimada, hilmaanka ama xaqiraada xuquuqda aadanaha ay yihiin sababaha kaliya ee nasiib-darrada dadweynaha iyo musuqmaasuqa dawladaha, waxay go'aansadeen inay soo bandhigaan, bayaan adag, dabiiciga ah. , Xuquuqda lama-guuraanka ah iyo kuwa xurmada leh ee bani-aadmiga, si bayaankan, si joogto ah u soo bandhigo dhammaan xubnaha bulshada, si joogto ah u xasuusiya xuquuqdooda iyo waajibaadkooda; si hawlaha awood sharci-dejinta, iyo kuwa awoodda fulinta, iyagoo awood u leh in daqiiqad kasta la barbar dhigo yoolka hay'ad kasta oo siyaasadeed, loo ixtiraamo; si cabashada muwaadiniinta, oo hadda ka dib ku dhisan mabaadi' fudud oo aan muran lahayn, ay mar walba u soo jeestaan ilaalinta Dastuurka iyo farxadda dhammaan.
Sidaas darteed, Golaha Shacbigu waxa uu aqoonsanayaa oo ku dhawaaqayaa, iyadoo ay joogaan iyo hoos-timaada Sarreeye, xuquuqaha soo socda ee qofka iyo muwaadinka.
Qodobka 1aad
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Raggu way dhashaan oo waa xor oo xuquuqdooda way siman yihiin. Kala soocida bulsheed waxay ku salaysnaan kartaa oo keliya isticmaalka guud.
Qaybta 2
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Ujeeddada dhammaan ururrada siyaasadeed waa ilaalinta xuquuqda dabiiciga ah iyo kuwa aan la caddayn karin ee bani'aadamka. Xuquuqahani waa xorriyad, hanti, badbaado, iyo iska caabin dulmiga.
Qaybta 3
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Mabda'a madax-bannaanida oo dhami waxay ku nool yihiin asal ahaan qaranka. Qofna ma jiro, qofna ma isticmaali karo awood aan si cad uga soo bixin.
Qaybta 4
Xoriyaddu waxay ka kooban tahay in la awoodo in la sameeyo wax kasta oo aan waxyeello u geysanayn dadka kale: sidaas darteed, ku-dhaqanka xuquuqda dabiiciga ah ee nin kastaa ma laha wax xad ah oo aan ahayn kuwa u xaqiijiya xubnaha kale ee bulshada inay ku raaxaystaan xuquuqdaas. Xuduudahan waxa kaliya oo go'aamin kara sharciga.
Qaybta 5
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Sharcigu waxa uu xaq u leeyahay in uu difaaco oo kaliya falalka waxyeelada u leh bulshada. Wax kasta oo aan sharcigu reebin lama hor istaagi karo, qofna laguma khasbi karo wax aanu amrin.
Qaybta 6
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Sharcigu waa muujinta rabitaanka guud. Dhammaan muwaadiniintu waxay xaq u leeyihiin inay shakhsi ahaan ama wakiiladooda uga qaybqaataan dhismaheeda. Waa in ay isku mid ahaadaan dhammaan, hadday ilaalinayaan ama ha ciqaabayaan. Muwaaddiniinta oo dhami, iyagoo indhihiisa ka siman, waxay si isku mid ah ugu oggol yihiin dhammaan mas’uuliyiinta, goobaha iyo shaqada guud, hadba sida ay u kala awood badan yihiin, oo aanay jirin wax kale oo ay ku kala duwan yihiin oo aan ka ahayn wanaaggooda iyo kartidooda.
Qaybta 7
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Ninna lama eedayn karo, lama xidhi karo, lamana xidhi karo, marka laga reebo kiisaska sharcigu go'aamiyo, iyo si waafaqsan foomamka uu u cayimay. Ciddii dalbata, dedejisa, fulisa ama keenta in la fuliyo amaro aan sabab lahayn waa in la ciqaabaa; laakiin muwaadin kasta oo loo yeedho ama lagu qabto si degdeg ah sharciga waa inuu u hoggaansamaa: waa dambiile iska caabin.
Qaybta 8
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Sharcigu waa inuu dejiyaa oo kaliya ciqaabo adag oo cad oo lagama maarmaan ah, qofna laguma ciqaabi karo marka laga reebo sharci la dejiyay oo la faafiyey ka hor dembiga, si sharci ahna loo dabaqay.
Qaybta 9aad
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Qof kasta oo loo maleeyo inuu yahay dembiile ilaa lagu caddeeyo inuu dembiile yahay, haddii loo arko inay lama huraan tahay in la xidho, wixii dhib ah oo aan lagama maarmaan ahayn in la ogaado qofkaas waa in si adag sharciga loo mariyaa.
Qaybta 10
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Waa inaan qofna lagu dhibin ra’yigiisa, xitaa kuwa diinta, waase haddii aanay muujintoodu khalkhal gelinayn nidaamka guud ee sharcigu dhigayo.
Qaybta 11
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Xidhiidhka xorta ah ee fikradaha iyo ra'yiga waa mid ka mid ah xuquuqda ugu qaalisan ee bani'aadamka: sidaas darteed muwaadin kasta wuu ku hadli karaa, qori karaa, daabacan karaa si xor ah, marka laga reebo inuu ka jawaabo ku-takri-falka xorriyadda kiisaska sharcigu go'aamiyo.
Qaybta 12
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Damaanad qaadida xuquuqda qofka iyo muwaadinku waxay u baahan tahay cudud dadweyne: sidaas darteed ciidankan waxaa loo aasaasay danta dadka oo dhan, ee maaha mid u gaar ah kuwa loo igmaday.
Qaybta 13
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Si loo daryeelo ciidanka dawladda, iyo kharashaadka maamulka, wax-soo-saarka guud waa lama huraan: waa in si siman loogu qaybiyaa dhammaan muwaadiniinta, iyadoo loo eegayo kulliyadahooda.
Qaybta 14
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Muwaadiniinta oo dhami waxay xaq u leeyihiin in ay iskood ama wakiiladooda u xaqiijiyaan baahida loo qabo tabarucaadka dadweynaha, si ay ugu oggolaadaan si xor ah, si ay ula socdaan isticmaalkeeda, iyo in ay go'aamiyaan qoondada, saldhigga, soo kabashada iyo muddada.
Qaybta 15
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Shirkaddu waxay xaq u leedahay inay la xisaabtanto masuul kasta oo dawladeed maamulkeeda.
Qaybta 16
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Bulsho kasta oo aan la hubin dammaanad qaadka xuquuqaha, ama kala saarista awoodaha, ma laha Dastuur.
Qaybta 17
[wax ka badal | wax ka badal xogta]Hantidu waa xaq lama taabtaan ah oo muqadas ah, qofna lagama qaadi karo, marka laga reebo marka baahi guud oo sifo sharci ah loo yagleelay, oo ay caddahay in loo baahan yahay, iyo shuruudo xaq ah oo ka horraysa.